Każdy od czasu do czasu odczuwa zmęczenie, ale jeśli uczucie wyczerpania dopada Cię każdego dnia, może to oznaczać, że cierpisz na przemęczenie. W jaki sposób odróżnić zwykłe zmęczenie od przemęczenia?
Pierwszym właściwym krokiem do zrozumienia, dlaczego odczuwasz zmęczenie, jest przyjrzenie się swojemu stylowi życia, codziennym stresom i napięciom. Mogą one obejmować:
- brak aktywności fizycznej1, 2, 3,
- brak snu4,
- zbyt duża aktywność fizyczna5,
- nadmierne spożycie kofeiny6 lub nadmierne spożycie alkoholu7,
- choroby takie jak przeziębienie czy grypa5.
Jeśli odczuwasz zmęczenie z jednego z powyższych powodów, to prawdopodobnie nie będzie ono trwało długo i poczujesz się lepiej, kiedy zażyjesz więcej ruchu, odpoczniesz lub zaczniesz się lepiej wysypiać5.
Jednak jeśli odczuwasz wyczerpanie każdego dnia, to może to „coś więcej niż tylko zmęczenie” i cierpisz na przemęczenie. Jeśli doświadczasz przemęczenia, możesz odczuwać fizyczne i psychiczne wyczerpanie oraz brak energii kilka dni w tygodniu, nawet nie wykonując żadnych szczególnie męczących ćwiczeń fizycznych8. Możesz też nie mieć siły na wykonywanie codziennych czynności, takich jak ubieranie się czy robienie zakupów i Twój poziom zmęczenia może być tak duży, że nie będziesz w stanie spędzać czasu z przyjaciółmi czy rodziną. Niektórzy ludzie opisują przemęczenie jako uczucie „apatii”, „wyczerpania” lub „rozdrażnienia”.
Jeśli chcesz sprawdzić, czy odczuwane przez Ciebie zmęczenie jest w granicach normy lub czy cierpisz na przemęczenie, skorzystaj z naszej Ankiety dotyczącej przemęczenia i zmierz swój poziom zmęczenia.
Przemęczenie to powszechnie występujący problem i jest on zazwyczaj pierwszym spośród problemów wymienianych przez pacjentów podczas wizyt u lekarza9. To skomplikowany objaw, ponieważ może być powodowany przez wiele różnych problemów zdrowotnych, takich jak:
- niedobór żelaza i niedokrwistość z niedoboru żelaza10,
- niedokrwistość o innym podłożu, jak na przykład spowodowana niskim poziomem witaminy B12 lub kwasu foliowego11,
- schorzenie o podłożu hormonalnym, jak np. niedoczynność tarczycy lub cukrzyca12,
- syndrom chronicznego zmęczenia, zwany także zespołem przewlekłego zmęczenia2,
- depresja2, 13 i problemy ze snem4,
- nadmierne gromadzenie się żelaza, zwane hemochromatozą14, czyli sytuacja, w której nadmiar żelaza prowadzi do jego gromadzenia się w narządach wewnętrznych15.
Ponieważ istnieje tak wiele powodów, dla których możesz odczuwać przemęczenie, koniecznie porozmawiaj lekarzem w celu bardziej szczegółowego omówienia tego, jak się czujesz. Twój lekarz może zdiagnozować przemęczenie i omówić z Tobą dostępne możliwości leczenia.
Jeśli przemęczenie spowodowane jest niedoborem żelaza lub niedokrwistością z niedoboru żelaza, zwiększenie spożycia żelaza poprzez dietę oraz w razie potrzeby poprzez leczenie, może znacznie poprawić Twoje samopoczucie. Dlatego też ważne jest, aby rozmawiać ze swoim lekarzem i być wyczulonym na inne oznaki niedoboru żelaza.
Objawy niedoboru żelaza i niedokrwistości z niedoboru żelaza
Objawy sugerujące niedobór żelaza i niedokrwistość z niedoboru żelaza są zazwyczaj niejednoznaczne i nieokreślone. W miarę postępowania choroby mogą się one stać bardziej dotkliwe.16
Odczuwalne objawy
Jeśli często odczuwasz zimno na całym ciele lub masz zimne dłonie lub stopy, może to być spowodowane niedoborem żelaza. Żelazo odgrywa ważną rolę w szeregu funkcji związanych z właściwą regulacją temperatury ciała. Utrzymywanie odpowiedniej temperatury ciała ma duże znaczenie, a niedobór żelaza może zakłócać ten proces.
Jeśli doznajesz nieprzyjemnego i dziwnego uczucia w nogach i stopach, szczególnie podczas odpoczynku, i odczuwasz potrzebę poruszania nogami, aby pozbyć się tego uczucia, możesz cierpieć na zespół niespokojnych nóg. Uczucie to może być opisane jako swędzenie, pieczenie, mrowienie lub ból i wpływa na jakość snu. 16% dawców krwi z niskim poziomem / niedoborem żelaza cierpiało na zespół niespokojnych nóg.
Jedną z najczęstszych zachcianek, które mogą być spowodowane niedoborem żelaza jest nieustające pragnienie jedzenia lub żucia lodu. Regularne żucie lodu może uszkodzić zęby i dziąsła, więc jeśli uważasz, że cierpisz na tę przypadłość, koniecznie udaj się do dentysty oraz do lekarza.
Chęć jedzenia pewnych pokarmów od czasu do czasu jest normalna, zwłaszcza w czasie ciąży. Jednak nietypowe zachcianki, jak na przykład na jedzenie gliny, ziemi, popiołu i krochmalu mogą być spowodowane niedoborem żelaza. Chęć jedzenia produktów nieżywnościowych jest znana jako zespół łaknienia spaczonego / zespół pica. 11% dawców krwi z niedoborem lub niskim poziomem żelaza cierpiało na zespół pica.
Przemęczenie to ciągłe uczucie zmęczenia i może być to zarówno wyczerpanie psychiczne, jak i fizyczne. Niedobór żelaza może wpływać na zdolność koncentracji i pamięć krótkotrwałą, a także spowodować uczucie drażliwości i szybką utratę koncentracji.
Jeśli często odczuwasz zimno na całym ciele lub masz zimne dłonie lub stopy, może to być spowodowane niedoborem żelaza. Żelazo odgrywa ważną rolę w szeregu funkcji związanych z właściwą regulacją temperatury ciała. Utrzymywanie odpowiedniej temperatury ciała ma duże znaczenie, a niedobór żelaza może zakłócać ten proces.
Jeśli doznajesz nieprzyjemnego i dziwnego uczucia w nogach i stopach, szczególnie podczas odpoczynku, i odczuwasz potrzebę poruszania nogami, aby pozbyć się tego uczucia, możesz cierpieć na zespół niespokojnych nóg. Uczucie to może być opisane jako swędzenie, pieczenie, mrowienie lub ból i wpływa na jakość snu. 16% dawców krwi z niskim poziomem / niedoborem żelaza cierpiało na zespół niespokojnych nóg.
Jedną z najczęstszych zachcianek, które mogą być spowodowane niedoborem żelaza jest nieustające pragnienie jedzenia lub żucia lodu. Regularne żucie lodu może uszkodzić zęby i dziąsła, więc jeśli uważasz, że cierpisz na tę przypadłość, koniecznie udaj się do dentysty oraz do lekarza.
Chęć jedzenia pewnych pokarmów od czasu do czasu jest normalna, zwłaszcza w czasie ciąży. Jednak nietypowe zachcianki, jak na przykład na jedzenie gliny, ziemi, popiołu i krochmalu mogą być spowodowane niedoborem żelaza. Chęć jedzenia produktów nieżywnościowych jest znana jako zespół łaknienia spaczonego / zespół pica. 11% dawców krwi z niedoborem lub niskim poziomem żelaza cierpiało na zespół pica.
Przemęczenie to ciągłe uczucie zmęczenia i może być to zarówno wyczerpanie psychiczne, jak i fizyczne. Niedobór żelaza może wpływać na zdolność koncentracji i pamięć krótkotrwałą, a także spowodować uczucie drażliwości i szybką utratę koncentracji.
Widoczne objawy
Owrzodzenia jamy ustnej, tzw. afty, to bolesne białe plamy po wewnętrznej stronie jamy ustnej. Istnieje wiele przyczyn występowania aft w jamie ustnej, w tym ugryzienia tkanek w jamie ustnej, stres, uczucie wyczerpania, jednak wśród nich znajduje się też niedobór żelaza.
Siniak pojawia się po uszkodzeniu naczyń krwionośnych znajdujących się pod skórą, które powoduje lekki wyciek krwi. Jeśli cierpisz na niedobór żelaza, siniaki na Twoim ciele mogą powstawać łatwiej. Łatwe powstawanie siniaków to oznaka niedoboru żelaza.
Hemoglobina jest barwnikiem czerwonym. Jeśli cierpisz na skrajny niedobór żelaza, stężenie hemoglobiny w Twojej krwi może być niższe i możesz wyglądać blado. Ta bladość jest najbardziej widoczna na twarzy, paznokciach, wewnętrznej stronie ust i spojówkach. Jeśli pociągniesz dolną powiekę w dół i jej wewnętrzna strona będzie miała odcień bardzo bladego brzoskwiniowego lub żółtego koloru, może to wskazywać, że cierpisz na niedobór żelaza lub niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Niedobór żelaza może być związany z nieprawidłowościami koloru, kształtu lub struktury paznokci. W szczególności paznokcie z wgłębieniem pośrodku i uniesione na krawędziach, wyglądające przez to na zaokrąglone niczym łyżka, związane są z niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Twoje paznokcie mogą urosnąć o 3 mm w ciągu miesiąca. Aby nadać paznokciom wytrzymałość i zdrowy wygląd, potrzebnych jest wiele składników odżywczych, w tym żelazo.
To naturalne, że niektóre włosy wypadają podczas mycia lub czesania, jednak jeżeli tracisz kępki włosów lub więcej włosów niż zwykle, może to być spowodowane niedoborem żelaza. Zwiększenie poziomu żelaza może zahamować lub ograniczyć wypadanie włosów.
Każdy włos na Twojej głowie zostaje zastąpiony po 3–5 latach. Jeśli chcesz utrzymać swoje włosy na głowie w zdrowiu, potrzebujesz do tego żelaza.
Owrzodzenia jamy ustnej, tzw. afty, to bolesne białe plamy po wewnętrznej stronie jamy ustnej. Istnieje wiele przyczyn występowania aft w jamie ustnej, w tym ugryzienia tkanek w jamie ustnej, stres, uczucie wyczerpania, jednak wśród nich znajduje się też niedobór żelaza.
Siniak pojawia się po uszkodzeniu naczyń krwionośnych znajdujących się pod skórą, które powoduje lekki wyciek krwi. Jeśli cierpisz na niedobór żelaza, siniaki na Twoim ciele mogą powstawać łatwiej. Łatwe powstawanie siniaków to oznaka niedoboru żelaza.
Hemoglobina jest barwnikiem czerwonym. Jeśli cierpisz na skrajny niedobór żelaza, stężenie hemoglobiny w Twojej krwi może być niższe i możesz wyglądać blado. Ta bladość jest najbardziej widoczna na twarzy, paznokciach, wewnętrznej stronie ust i spojówkach. Jeśli pociągniesz dolną powiekę w dół i jej wewnętrzna strona będzie miała odcień bardzo bladego brzoskwiniowego lub żółtego koloru, może to wskazywać, że cierpisz na niedobór żelaza lub niedokrwistość z niedoboru żelaza.
Niedobór żelaza może być związany z nieprawidłowościami koloru, kształtu lub struktury paznokci. W szczególności paznokcie z wgłębieniem pośrodku i uniesione na krawędziach, wyglądające przez to na zaokrąglone niczym łyżka, związane są z niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Twoje paznokcie mogą urosnąć o 3 mm w ciągu miesiąca. Aby nadać paznokciom wytrzymałość i zdrowy wygląd, potrzebnych jest wiele składników odżywczych, w tym żelazo.
To naturalne, że niektóre włosy wypadają podczas mycia lub czesania, jednak jeżeli tracisz kępki włosów lub więcej włosów niż zwykle, może to być spowodowane niedoborem żelaza. Zwiększenie poziomu żelaza może zahamować lub ograniczyć wypadanie włosów.
Każdy włos na Twojej głowie zostaje zastąpiony po 3–5 latach. Jeśli chcesz utrzymać swoje włosy na głowie w zdrowiu, potrzebujesz do tego żelaza.
Ograniczające objawy
Energię pozyskujemy z jedzenia w formie cukrów, tłuszczów i węglowodanów. Proces przekształcania jedzenia w energię wymaga żelaza. Jeśli ciągle brakuje Ci energii, możesz cierpieć na niedobór żelaza.
Jeśli z rana potrzebujesz dużo energii, Twój organizm na śniadanie potrzebuje żelaza. Jeśli ciągle odczuwasz brak energii, możesz cierpieć na niedobór żelaza
Problemy ze słuchem lub nagły zanik słuchu może być spowodowany niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Bóle głowy i migreny mogą być spowodowane wieloma czynnikami, w tym odwodnieniem, stresem lub przeziębieniem. Niedobór żelaza może mieć też wpływ na częstotliwość i intensywność migren.
Jeśli wydaje Ci się, że doświadczasz migren coraz częściej lub że stają się one coraz bardziej dotkliwe, możesz cierpieć na niedobór żelaza.
Niedobór żelaza może powodować nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i predysponować do nawracających przeziębień i infekcji. Żelazo potrzebne jest także do utrzymania prawidłowego działania układu odpornościowego.
Twoje ciało potrzebuje żelaza, aby bronić się przed infekcjami.
Żelazo jest niezbędne do transportowania tlenu po organizmie i wytwarzania energii w mięśniach. Jeśli cierpisz na niedobór żelaza, możesz zauważyć, że nie możesz wykonywać tylu ćwiczeń fizycznych, ile chcesz lub że tracisz oddech, wykonując proste czynności.
Niedobór żelaza może zmniejszyć Twoje możliwości fizyczne.
Energię pozyskujemy z jedzenia w formie cukrów, tłuszczów i węglowodanów. Proces przekształcania jedzenia w energię wymaga żelaza. Jeśli ciągle brakuje Ci energii, możesz cierpieć na niedobór żelaza.
Jeśli z rana potrzebujesz dużo energii, Twój organizm na śniadanie potrzebuje żelaza. Jeśli ciągle odczuwasz brak energii, możesz cierpieć na niedobór żelaza
Problemy ze słuchem lub nagły zanik słuchu może być spowodowany niedokrwistością z niedoboru żelaza.
Bóle głowy i migreny mogą być spowodowane wieloma czynnikami, w tym odwodnieniem, stresem lub przeziębieniem. Niedobór żelaza może mieć też wpływ na częstotliwość i intensywność migren.
Jeśli wydaje Ci się, że doświadczasz migren coraz częściej lub że stają się one coraz bardziej dotkliwe, możesz cierpieć na niedobór żelaza.
Niedobór żelaza może powodować nieprawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i predysponować do nawracających przeziębień i infekcji. Żelazo potrzebne jest także do utrzymania prawidłowego działania układu odpornościowego.
Twoje ciało potrzebuje żelaza, aby bronić się przed infekcjami.
Żelazo jest niezbędne do transportowania tlenu po organizmie i wytwarzania energii w mięśniach. Jeśli cierpisz na niedobór żelaza, możesz zauważyć, że nie możesz wykonywać tylu ćwiczeń fizycznych, ile chcesz lub że tracisz oddech, wykonując proste czynności.
Niedobór żelaza może zmniejszyć Twoje możliwości fizyczne.
Wyczerpanie, wahania nastroju i niezdolność do koncentracji mogą powodować frustrację. Jeśli łatwo się irytujesz, może być to oznaka niedoboru żelaza.
Często zapominasz o drobnostkach? Porozmawiaj ze swoim lekarzem o możliwych przyczynach zaburzeń pamięci krótkotrwałej, gdyż może do nich należeć niedobór żelaza.
Brak żelaza może prowadzić do niskiego popędu seksualnego i zaburzeń erekcji. Jeżeli występuje u Ciebie którykolwiek z tych objawów, koniecznie skonsultuj się z pracownikiem ochrony zdrowia.
Wyczerpanie, wahania nastroju i niezdolność do koncentracji mogą powodować frustrację. Jeśli łatwo się irytujesz, może być to oznaka niedoboru żelaza.
Często zapominasz o drobnostkach? Porozmawiaj ze swoim lekarzem o możliwych przyczynach zaburzeń pamięci krótkotrwałej, gdyż może do nich należeć niedobór żelaza.
Brak żelaza może prowadzić do niskiego popędu seksualnego i zaburzeń erekcji. Jeżeli występuje u Ciebie którykolwiek z tych objawów, koniecznie skonsultuj się z pracownikiem ochrony zdrowia.
- Schwartz AL, Mori M, Gao R, Nail LM, King ME. Exercise reduces daily fatigue in women with breast cancer receiving chemotherapy. Med Sci Sports Exerc. 2001;33(5):718-723.
- Lewis G, Wessely S. The epidemiology of fatigue: More questions than answers. J Epidemiol Community Health. 1992;46:92-97.
- Valdini AF, Steinhardt SI, Jaffe AS. Demographic Correlates of Fatigue in a University Family Health Centre. Fam Pract. 1987;4(2):103-107.
- Åkerstedt T, Knutsson A, Westerholm P, Theorell T, Alfredsson L, Kecklund G. Mental fatigue, work and sleep. J Psychosom Res. 2004;57(5):427-433.
- Belza B. The impact of fatigue on exercise performance. Arthritis Care Res. 1994;7(4):176-80.
- Calamaro CJ, Mason TB a, Ratcliffe SJ. Adolescents living the 24/7 lifestyle: effects of caffeine and technology on sleep duration and daytime functioning. Pediatrics. 2009;123(6):e1005-10. doi:10.1542/peds.2008-3641.
- Prat G, Adan A, Pérez-Pàmies M, Sànchez-Turet M. Neurocognitive effects of alcohol hangover. Addict Behav. 2008;33(1):15-23. doi:10.1016/j.addbeh.2007.05.002.
- Dittner AJ, Wessely SC, Brown RG. The assessment of fatigue: a practical guide for clinicians and researchers. J Psychosom Res. 2004;56(2):157-70.
- Ridsdale L, Evans a, Jerrett W, Mandalia S, Osler K, Vora H. Patients with fatigue in general practice: a prospective study. BMJ. 1993;307(6896):103-6.
- Wood MM, Elwood PC. Symptoms of iron deficiency anaemia: A community survey. Br J Prev Soc Med. 1966;20:117-121.
- Smith DL. Anemia in the elderly. Am Fam Physician. 2000;62(7):1565-72.
- Nijrolder I, van der Windt D, de Vries H, van der Horst H. Diagnoses during follow-up of patients presenting with fatigue in primary care. CMAJ. 2009;181(10):683-7. doi:10.1503/cmaj.090647.
- Targum SD, Fava M. Fatigue as a Residual Symptom of Depression. Innov Clin Neurosci. 2011;8(10):40-43.
- McDonnell SM, Preston BL, Jewell SA, et al. A survey of 2,851 patients with hemochromatosis: symptoms and response to treatment. Am J Med. 1999;106(6):619-24.
- Schümann K, Elsenhans B, Mäurer a. Iron supplementation. J Trace Elem Med Biol. 1998;12(3):129-40. doi:10.1016/S0946-672X(98)80001-1.
- Auerbach M, Adamson J. How we diagnose and treat iron deficiency anemia Am J Hematol. 2016 Jan;91(1):31 -8 Koduru P, Abraham BP. The role of ferric carboxymaltose in the treatment of iron deficiency anemia in patients with gastrointestinal disease. Therap Adv Gastroenterol. 2016 Jan;9(1):76-85