Opcje leczenia niedoboru żelaza w NChZJ
Jeżeli zdiagnozowano u Ciebie NChZJ, prawdopodobnie będziesz mieć regularne wizyty kontrolne u lekarza w celu sprawdzenia, jak się czujesz oraz monitorowania postępu objawów. Jeżeli odczuwasz przemęczenie lub masz którekolwiek z objawów niedoboru żelaza, takie jak bladość, omdlenia lub przyspieszone bicie serca, warto umówić się na dodatkową wizytę lub porozmawiać z lekarzem o objawach podczas następnej zaplanowanej wizyty.
Aby jak najlepiej wykorzystać wizytę, warto z wyprzedzeniem zastanowić się nad informacjami, których lekarz może potrzebować, aby dowiedzieć się, co wywołuje Twoje objawy. Warto również przygotować wszelkie pytania, które chcesz zadać. Lekarz może dla przykładu skorzystać odpowiedzi na następujące pytania1, 2
- Jakie objawy obecnie obserwujesz u siebie przy NChZJ
- Jakich leków zażywasz
- Czy się wysypiasz
- Jak dużo ćwiczeń fizycznych wykonujesz, a także
- Czy doświadczasz stresu z powodu aktualnie występującej sytuacji życiowej
Pytania, które warto zadać lekarzowi to:
- Odczuwam niemal ciągłe zmęczenie. Czy to może być niedokrwistość?
- Czy mój poziom hemoglobiny/ferrytyny był ostatnio sprawdzany? Jeśli tak, to co wykazały wyniki?
- Jeśli mam niedokrwistość, to jaka forma leczenia będzie dla mnie najodpowiedniejsza?
- Jak mogę uniknąć ponownego wystąpienia u mnie niedokrwistości?
W jaki sposób Twój lekarz zbada niedobór żelaza i niedokrwistość?
Jeśli cierpisz na NChZJ, prawdopodobnie często masz wykonywaną morfologię krwi (CBC)3. To badanie krwi można wykorzystać do ustalenia, czy masz niedokrwistość. Można również wykonać dalsze badania krwi, aby dowiedzieć się, czy masz niedobór żelaza. Jeśli stwierdzono u Ciebie niedobór żelaza lub niedokrwistość i jesteś w trakcie leczenia, nadal możesz mieć przeprowadzane regularne badania krwi, aby się upewnić, że stężenie krwinek czerwonych poprawia się.
Niedokrwistość występuje wtedy, gdy w Twojej krwi występuje za mało żywotnych czerwonych krwinek lub gdy masz niski poziom hemoglobiny4. Hemoglobina transportuje tlen we krwi z płuc do reszty ciała. Lekarz może sprawdzić, czy występuje u Ciebie niedokrwistość, wykonując badanie morfologiczne krwi. Może ono pomóc Twojemu lekarzowi ustalić liczbę czerwonych krwinek oraz ilość hemoglobiny w Twojej krwi5.
Poniższa tabela przedstawia stężenie hemoglobiny, które lekarz może uznać za „niskie”. Wartości graniczne definiujące niedokrwistość mogą być różne dla różnych grup osób.
| Płeć/wiek | Badanie Krwi | Wartości wzorcowe, którymi Twój lekarz może posługiwać się przy określaniu występowania niedokrwistości |
|---|---|---|
| Mężczyźni > 15 lat | Ilość hemoglobiny wskazująca na niedokrwistość | Poniżej 13 g/dL6 |
| Kobiety > 15 lat (niebędące w ciąży) | Ilość hemoglobiny wskazująca na niedokrwistość | Poniżej 13 g/dL6 |
| Kobiety > 15 lat (w ciąży) | Ilość hemoglobiny wskazująca na niedokrwistość | Poniżej 13 g/dL6 |
Wartości wzorcowe i jednostki podane w tej tabeli służą wyłącznie do celów informacyjnych i możliwe jest, że lekarz stosuje inne wartości wzorcowe lub jednostki. Porozmawiaj z lekarzem o tym, co oznaczają Twoje wyniki.
W ramach pierwszego badania krwi lub ramach kolejnego badania kontrolnego lekarz może również zbadać Twoją krew pod kątem niedoboru żelaza. Kilka różnych wyników badań krwi może pomóc lekarzowi ustalić, czy występuje u Ciebie niedobór żelaza. Należą do nich:
- lub wysycenie transferyny, test mierzący ilość żelaza transportowanego w organizmie7
- osoczowa ferrytyna*, która wskazuje ilość zasobów żelaza w Twoim organizmie8
Poniższa tabela przedstawia wartości, które lekarz może zastosować w celu ustalenia, czy występuje u Ciebie niski poziom żelaza.
| Wyniki badania krwi | Wartości wzorcowe, którymi Twój lekarz może posługiwać się przy określaniu występowania niedokrwistości |
|---|---|
| Osoczowa ferrytyna | <30 ng/mL (pacjenci w okresie remisji NChZJ) |
| Ferrytyna | <100 ng/mL (pacjenci z NChZJ w postaci aktywnej) |
| Wysycenie transferyny (TSAT) | <20% |
Wartości wzorcowe i jednostki podane w tej tabeli służą wyłącznie do celów informacyjnych i możliwe jest, że lekarz stosuje inne wartości wzorcowe lub jednostki. Porozmawiaj z lekarzem o tym, co oznaczają Twoje wyniki.
W zależności od wyników badań krwi, lekarz może zdiagnozować niedobór żelaza lub niedokrwistość z niedoboru żelaza. Może z Tobą również omówić opcje leczenia.
Opcje leczenia niedoboru żelaza w NChZJ
Kiedy Twój lekarz zrozumie Twoje objawy i zapozna się z wynikami badań krwi, będzie mógł potwierdzić, czy cierpisz na niedobór żelaza lub niedokrwistość z niedoboru żelaza i zaleci Ci najodpowiedniejszą formę leczenia.
Jedna z opcji leczenia może mieć na celu zwiększenia ilości żelaza w diecie poprzez spożywanie żywności bogatej w żelazo, takich jak czerwone mięso, wątroba, wzbogacone płatki zbożowe oraz liściaste warzywa9. Ten przewodnik może pomóc Ci podczas planowania posiłków w wyborze żywności bogatej w żelazo. Jeżeli rozważasz zmianę diety, porozmawiaj z lekarzem, ponieważ możliwe, że trzeba będzie wziąć pod uwagę, czy niektóre z pokarmów bogatych w żelazo mogą nasilić objawy NChZJ. Jeżeli na przykład doświadczasz obecnie nawrotu NChZJ, najlepiej będzie unikać niektórych rodzajów fasoli, roślin strączkowych i pokarmów bogatych w błonnik, takich jak brokuły. Jeśli jednak NChZJ jest w remisji, prawdopodobnie będziesz w stanie jeść wiele pokarmów bogatych w żelazo, dzięki czemu utrzymasz swoje zapasy żelaza.
Pomimo że źródła pokarmowe mogą pomóc Ci utrzymać prawidłowy poziom żelaza, w przypadku niedokrwistości może być również konieczne podanie dodatkowego żelaza. Lekarz może podać dodatkowe żelazo w postaci:
- Doustnych suplementów zawierających żelazo dostępne bez recepty lub na receptę10
- Żelaza dożylnego, które należy wstrzykiwać bezpośrednio do krwiobiegu przez żyłę, np. w formie kroplówki lub zastrzyku10
- transfuzji krwi, jeśli Twój poziom żelaza okaże się skrajnie niski11
Niektóre formy leczenia mogą okazać się dla Ciebie bardziej odpowiednie niż inne, w zależności od Twojego poziomu niedoboru żelaza, jak intensywne jest w tym momencie Twoje NChZJ i jakie inne leki przyjmujesz. Lekarz będzie mógł z Tobą omówić dostępne opcje leczenia i doradzić Ci, która z nich będzie najbardziej odpowiednia przy Twoim stanie.
Czas, którego potrzebujesz, żeby poczuć się lepiej, może się różnić w zależności od formy leczenia. Najlepiej spytać lekarza o to, kiedy możesz oczekiwać pozytywnych skutków leczenia12. Jeśli napotkasz trudności w trakcie leczenia i wystąpią u Ciebie efekty uboczne lub uznasz, że objawy nie ustępują, udaj się ponownie po radę do swojego lekarza.
- NIH Senior Health talking to your doctor. Available at: http://nihseniorhealth.gov/talkingwithyourdoctor/planningyourdoctorvisit....
- NHS Choices GP Choice. Available at: http://www.nhs.uk/choiceintheNHS/Yourchoices/GPchoice/Pages/GPappointmen....
- Gasche C, Lomer MCE, Cavill I, Weiss G. Iron, anaemia, and inflammatory bowel diseases. Gut. 2004;53(8):1190-7. doi:10.1136/gut.2003.035758.
- Wood MM, Elwood PC. Symptoms of iron deficiency anaemia: A community survey. Br J Prev Soc Med. 1966;20:117-121.
- Dean L. 1. Blood and the cells it contains. Blood Groups Red Cell Antigens. 2005:1-6.
- Sullivan KM, Mei Z, Grummer-Strawn L, Parvanta I. Haemoglobin adjustments to define anaemia. Trop Med Int Health. 2008;13(10):1267-71. doi:10.1111/j.1365-3156.2008.02143.x.
- Seid MH, Derman RJ, Baker JB, Banach W, Goldberg C, Rogers R. Ferric carboxymaltose injection in the treatment of postpartum iron deficiency anemia: a randomized controlled clinical trial. Am J Obstet Gynecol. 2008;199(4):435.e1-7. doi:10.1016/j.ajog.2008.07.046.
- Suominen P, Punnonen K, Rajamäki a, Irjala K. Serum transferrin receptor and transferrin receptor-ferritin index identify healthy subjects with subclinical iron deficits. Blood. 1998;92(8):2934-9.
- Michael Alleyne, McDonald K. Horne, MDb, and Jeffery L. Miller M. Individualized treatment for iron deficiency anemia in adults. Am J Med. 2008;121(11):943-948. doi:10.1016/j.amjmed.2008.07.012.Individualized.
- Stein J, Hartmann F, Dignass AU. Diagnosis and management of iron deficiency anemia in patients with IBD. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2010;7(11):599-610. doi:10.1038/nrgastro.2010.151.
- Gomollón F, Gisbert JP. Current Management of Iron Deficiency Anemia in Inflammatory Bowel Diseases: A Practical Guide. Drugs. 2013;73(16):1761-70.
- Goddard AF, James MW, McIntyre AS, Scott BB. Guidelines for the management of iron deficiency anaemia. Gut. 2011;60(10):1309-16. doi:10.1136/gut.2010.228874.