Herkes ara sıra halsiz düşer ancak kendinizi her gün bitkin hissediyorsanız yorgunluktan muzdarip olabilirsiniz. Halsizlikle yorgunluğu birbirinden nasıl ayıracaksınız?
Neden kendinizi halsiz hissettiğinizi anlamak için öncelikle yaşam tarzınıza ve günlük hayatınızda stresli ve gergin olmanıza neden olan durumlara bakabilirsiniz.
Örneğin
- Egzersiz yapmamak1,2,3
- Uykusuzluk4
- Çok fazla fiziksel aktivitede bulunmak5
- Aşırı kafein6 veya alkol tüketimi7
- Soğuk algınlığı veya nezle gibi hastalıklar5
Bu sebeplerden herhangi birine bağlı olarak kendinizi halsiz hissediyorsanız büyük ihtimalle halsizliğiniz kısa sürecek ve biraz egzersiz yaptıktan, dinlendikten veya uyuduktan sonra kendinizi daha iyi hissedeceksiniz.5
Ancak kendinizi bitkin hissediyorsanız ve bu his günlerce geçmiyorsa, “halsizlikten daha fazlasıyla” karşı karşıya kalmanız ve yorgunluktan muzdarip olmanız mümkündür.
Kendinizi yorgun hissediyorsanız her hafta birden fazla gün boyunca kendinizi hem fiziksel hem de zihinsel olarak bitkin hissedebilir ve yorucu fiziksel aktivitelerde bulunmasanız dahi enerjinizin kalmadığı hissine kapılabilirsiniz.8 Ayrıca kendinizi, giyinmek veya alışverişe gitmek gibi günlük işleri yapamayacak kadar bitkin, aileniz ve arkadaşlarınızla zaman geçiremeyecek kadar halsiz hissetmeniz de mümkündür.
Bazıları yorgunluğu “neşesizlik”, “kolunu kaldıracak hali olmamak” veya “huysuzluk” şeklinde tarif etmektedir.
Hissettiğiniz halsizliğin normal olup olmadığını veya yorgunluktan muzdarip olup olmadığınızı anlamak için halsizlik seviyesini ölçen “Yorgunluk Anketini” doldurabilirsiniz.
Yorgunluk, yaygın bir durum olup, genellikle hastaların doktor ziyaretlerinde ilk bahsettikleri sorundur.9 Karmaşık bir semptom olan yorgunluk,
- Demir eksikliği ve demir eksikliği anemisi10
- B12 veya folat eksikliği gibi diğer sebeplerden kaynaklanan anemi11
- Hipotiroidizm ve diyabet gibi hormonal sorunlar12
- Kronik yorgunluk sendromu, diğer adıyla miyaljik ensefalomiyelit (ME)2
- Depresyon2,13 ve uyku sorunları4
- Çok fazla miktarda demirin organlarda birikmesi14 anlamına gelen aşırı demir yükü veya diğer adıyla hemokromatoz15
Gibi altta yatan birçok farklı sorundan kaynaklanabilir. Yorgunluğun birçok farklı sebebi olduğundan dolayı nasıl hissettiğinizi daha detaylı şekilde konuşmak için doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin. Yorgunluk teşhisini koyacak ve olası tedavi seçeneklerini sunacak olan kişi doktorunuzdur.
Yorgunluğunuzun sebebi demir eksikliği veya demir eksikliği anemisiyse, beslenme düzeninizde veya gerekli hallerde tedavi olarak daha fazla demir almak kendinizi çok daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Doktorunuzla konuşmak ve demir eksikliğinin diğer belirtileri için tetikte olmak işte bu yüzden önemlidir.
Demir eksikliği ve demir eksikliği anemisinin belirtileri
Demir eksikliğini ve demir eksikliği anemisini akla getiren semptomlar genellikle muğlaktır ve net değildir.
Sorun ilerledikçe semptomlar da ciddileşebilir.16
Hissedebildiğim semptomlar
Isınmakta güçlük çekiyorsanız veya elleriniz ve ayaklarınız hemen üşüyorsa demir eksikliğiniz olabilir.
Demir, vücut sıcaklığının düzenlenmesini sağlayan belirli fonksiyonlar için önemli bir rol oynar.
Vücudun belirli bir sıcaklıkta tutulması önemlidir ve demir eksikliği bu süreci engelleyebilir.
Özellikle dinlenirken bacaklarınızda veya ayaklarınızda size rahatsızlık veren, garip bir his oluşuyorsa ve bu histen kurtulmak için bacaklarınızı hareket ettirme ihtiyacı hissediyorsanız huzursuz bacak sendromu yaşıyor olabilirsiniz. Bu his kaşıntı, yanma, karıncalanma veya acı şeklinde tarif edilmekte ve kişilerin uykusunu etkilemektedir. Demir azalması/eksikliği olan kan bağışçılarının %16’sında huzursuz bacak sendromu görülmektedir.
Demir eksikliğinin sebep olabileceği en yaygın durumlardan biri, çok şiddetli bir buz yeme veya çiğneme isteğidir. Sürekli buz çiğnemek dişlerinize ve diş etlerinize zarar verebilir. Böyle bir durumdan şüpheleniyorsanız hem diş hekiminize hem de doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin.
Özellikle gebelik döneminde arada sırada belirli gıdalara aşermek normaldir. Ancak kil, toprak, kül ve nişasta gibi alışılmışın dışındaki maddelere aşermenin sebebi demir eksikliği olabilir. Gıda maddesi olmayan ürünleri yeme isteği "pika" olarak adlandırılır. Demir eksikliği olan veya demir azalması yaşayan kan bağışçılarının %11’inde pika vardır.
Yorgunluk, kişinin kendisini sürekli bitap hissetmesidir. Zihinsel olabileceği gibi fiziksel de olabilir. Demir eksikliği konsantrasyon becerinizi ve kısa süreli hafızanızı etkileyebilir, sinirlenmenize ve konsantrasyonunuzu çabuk kaybetmenize neden olabilir.
Isınmakta güçlük çekiyorsanız veya elleriniz ve ayaklarınız hemen üşüyorsa demir eksikliğiniz olabilir.
Demir, vücut sıcaklığının düzenlenmesini sağlayan belirli fonksiyonlar için önemli bir rol oynar.
Vücudun belirli bir sıcaklıkta tutulması önemlidir ve demir eksikliği bu süreci engelleyebilir.
Özellikle dinlenirken bacaklarınızda veya ayaklarınızda size rahatsızlık veren, garip bir his oluşuyorsa ve bu histen kurtulmak için bacaklarınızı hareket ettirme ihtiyacı hissediyorsanız huzursuz bacak sendromu yaşıyor olabilirsiniz. Bu his kaşıntı, yanma, karıncalanma veya acı şeklinde tarif edilmekte ve kişilerin uykusunu etkilemektedir. Demir azalması/eksikliği olan kan bağışçılarının %16’sında huzursuz bacak sendromu görülmektedir.
Demir eksikliğinin sebep olabileceği en yaygın durumlardan biri, çok şiddetli bir buz yeme veya çiğneme isteğidir. Sürekli buz çiğnemek dişlerinize ve diş etlerinize zarar verebilir. Böyle bir durumdan şüpheleniyorsanız hem diş hekiminize hem de doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin.
Özellikle gebelik döneminde arada sırada belirli gıdalara aşermek normaldir. Ancak kil, toprak, kül ve nişasta gibi alışılmışın dışındaki maddelere aşermenin sebebi demir eksikliği olabilir. Gıda maddesi olmayan ürünleri yeme isteği "pika" olarak adlandırılır. Demir eksikliği olan veya demir azalması yaşayan kan bağışçılarının %11’inde pika vardır.
Yorgunluk, kişinin kendisini sürekli bitap hissetmesidir. Zihinsel olabileceği gibi fiziksel de olabilir. Demir eksikliği konsantrasyon becerinizi ve kısa süreli hafızanızı etkileyebilir, sinirlenmenize ve konsantrasyonunuzu çabuk kaybetmenize neden olabilir.
Görebildiğim semptomlar
Ağız ülserleri, ağzınızın içinde görülen, ağrıya sebep olan beyaz parçacıklardır. Ağzın iç kısmını ısırmak, stres ve kuvvetten düşmek ağızda ülsere sebep olabilir, ancak ağız ülserlerinin bir diğer sebebi de demir eksikliğidir.
Deri altındaki kan damarlarınız ufak bir kan sızıntısı olacak kadar zarar gördüğünde morarma belirir. Demir eksikliğiniz varsa vücudunuz daha çabuk morarabilir. Vücudun kolay morarması, demir eksikliğinin bir göstergesidir.
Hemoglobin, kırmızı renkli bir pigmenttir. Ciddi düzeyde demir eksikliğiniz varsa kanınızdaki hemoglobin miktarı az olabilir, bu da solgun görünmenize neden olur. Bu solgunluk yüzde, tırnaklarda, ağzın ve gözlerin iç yüzeyinde daha belirgindir. Alt göz kapağınızı aşağıya doğru çektiğinizde görülen yüzey çok solgun bir şeftali rengi veya sarı ise demir eksikliğiniz ya da demir eksikliği aneminiz olabilir.
Demir eksikliği tırnakların renginde, şeklinde veya yapısında anomalilere sebep olabilir. Özellikle de orta kısmı çökük, kenarları kalkık, kaşık benzeri yuvarlak görünümdeki tırnaklar, demir eksikliği anemisiyle ilişkilendirilmektedir.
Tırnaklarınız bir ayda 3 mm kadar uzayabilir. Tırnaklarınızın kuvvetli ve sağlıklı bir şekilde uzayabilmeleri için demir de dahil olmak üzere bir dizi besin maddesine ihtiyacı vardır.
Yıkama veya tarama esnasında bir miktar saçın dökülmesi doğaldır, ancak saçlarınız öbek öbek veya normalden fazla dökülüyorsa bunun sebebi demir eksikliği olabilir. Vücudunuzdaki demir seviyesini artırmak saç kaybını önleyebilir veya azaltabilir.
Tüm saçlarınız üç ila beş yılda bir dökülür ve yerine yenileri gelir. Saçınızın sağlıklı olması için demire ihtiyacınız vardır.
Ağız ülserleri, ağzınızın içinde görülen, ağrıya sebep olan beyaz parçacıklardır. Ağzın iç kısmını ısırmak, stres ve kuvvetten düşmek ağızda ülsere sebep olabilir, ancak ağız ülserlerinin bir diğer sebebi de demir eksikliğidir.
Deri altındaki kan damarlarınız ufak bir kan sızıntısı olacak kadar zarar gördüğünde morarma belirir. Demir eksikliğiniz varsa vücudunuz daha çabuk morarabilir. Vücudun kolay morarması, demir eksikliğinin bir göstergesidir.
Hemoglobin, kırmızı renkli bir pigmenttir. Ciddi düzeyde demir eksikliğiniz varsa kanınızdaki hemoglobin miktarı az olabilir, bu da solgun görünmenize neden olur. Bu solgunluk yüzde, tırnaklarda, ağzın ve gözlerin iç yüzeyinde daha belirgindir. Alt göz kapağınızı aşağıya doğru çektiğinizde görülen yüzey çok solgun bir şeftali rengi veya sarı ise demir eksikliğiniz ya da demir eksikliği aneminiz olabilir.
Demir eksikliği tırnakların renginde, şeklinde veya yapısında anomalilere sebep olabilir. Özellikle de orta kısmı çökük, kenarları kalkık, kaşık benzeri yuvarlak görünümdeki tırnaklar, demir eksikliği anemisiyle ilişkilendirilmektedir.
Tırnaklarınız bir ayda 3 mm kadar uzayabilir. Tırnaklarınızın kuvvetli ve sağlıklı bir şekilde uzayabilmeleri için demir de dahil olmak üzere bir dizi besin maddesine ihtiyacı vardır.
Yıkama veya tarama esnasında bir miktar saçın dökülmesi doğaldır, ancak saçlarınız öbek öbek veya normalden fazla dökülüyorsa bunun sebebi demir eksikliği olabilir. Vücudunuzdaki demir seviyesini artırmak saç kaybını önleyebilir veya azaltabilir.
Tüm saçlarınız üç ila beş yılda bir dökülür ve yerine yenileri gelir. Saçınızın sağlıklı olması için demire ihtiyacınız vardır.
Beni yavaşlatan semptomlar
Enerjimizi gıdalardan şeker, yağ ve karbonhidrat olarak alırız. Tükettiğimiz gıdayı enerjiye dönüştürme sürecinde demire ihtiyaç duyarız. Kendinizi sürekli enerjiniz kalmamış gibi hissediyorsanız demir eksikliğiniz olabilir.
Kahvaltınızı enerjiye dönüştürmek için vücudunuzun demire ihtiyacı vardır. Kendinizi sürekli bitkin hissediyorsanız demir eksikliğiniz olabilir
İşitme sorunları veya ani işitme kaybı, demir eksikliği anemisiyle ilgili olabilir.
Sıvı kaybı, stres veya soğuk algınlığı gibi birçok sebep baş ağrısına ve migrene neden olabilir. Ancak demir eksikliği de migren ataklarınızın sıklığını ve şiddetini etkileyebilir.
Migren ataklarınızın sayısının veya şiddetinin arttığını düşünüyorsanız demir eksikliğiniz olabilir.
Demir eksikliği, bağışıklık sisteminizin zayıflamasına sebep olarak sürekli soğuk algınlıklarına ve enfeksiyonlara yakalanmanıza sebep olabilir. Bağışıklık sisteminizin düzgün çalışması için demir gerekir.
Vücudunuzun, kendini enfeksiyonlara karşı koruması için demire ihtiyacı vardır.
Oksijenin vücudunuzda dolaşması ve kaslarınızın enerji üretmesi için demir gerekir. Demir eksikliğiniz varsa istediğiniz kadar egzersiz yapamadığınız veya basit hareketlerde bile nefessiz kaldığınızı fark edebilirsiniz.
Demir eksikliği, egzersiz kapasitenizi düşürebilir.
Enerjimizi gıdalardan şeker, yağ ve karbonhidrat olarak alırız. Tükettiğimiz gıdayı enerjiye dönüştürme sürecinde demire ihtiyaç duyarız. Kendinizi sürekli enerjiniz kalmamış gibi hissediyorsanız demir eksikliğiniz olabilir.
Kahvaltınızı enerjiye dönüştürmek için vücudunuzun demire ihtiyacı vardır. Kendinizi sürekli bitkin hissediyorsanız demir eksikliğiniz olabilir
İşitme sorunları veya ani işitme kaybı, demir eksikliği anemisiyle ilgili olabilir.
Sıvı kaybı, stres veya soğuk algınlığı gibi birçok sebep baş ağrısına ve migrene neden olabilir. Ancak demir eksikliği de migren ataklarınızın sıklığını ve şiddetini etkileyebilir.
Migren ataklarınızın sayısının veya şiddetinin arttığını düşünüyorsanız demir eksikliğiniz olabilir.
Demir eksikliği, bağışıklık sisteminizin zayıflamasına sebep olarak sürekli soğuk algınlıklarına ve enfeksiyonlara yakalanmanıza sebep olabilir. Bağışıklık sisteminizin düzgün çalışması için demir gerekir.
Vücudunuzun, kendini enfeksiyonlara karşı koruması için demire ihtiyacı vardır.
Oksijenin vücudunuzda dolaşması ve kaslarınızın enerji üretmesi için demir gerekir. Demir eksikliğiniz varsa istediğiniz kadar egzersiz yapamadığınız veya basit hareketlerde bile nefessiz kaldığınızı fark edebilirsiniz.
Demir eksikliği, egzersiz kapasitenizi düşürebilir.
Bitkinlik, ruh halinizdeki değişimler ve konsantre olamamak canınızı sıkabilir. Çabuk sinirlenmek, demir eksikliğinin göstergesi olabilir.
Ufak tefek şeyleri daha sık mı unutur oldunuz? Doktorunuza kısa süreli bellek kaybınızın nedeninin ne olabileceğini sorun; demir eksikliği olabilir.
Demir eksikliği, libidonun azalmasına ve ereksiyon bozukluğuna neden olabilir. Bu sorunlardan herhangi birini yaşıyorsanız bir uzmana danışın.
Bitkinlik, ruh halinizdeki değişimler ve konsantre olamamak canınızı sıkabilir. Çabuk sinirlenmek, demir eksikliğinin göstergesi olabilir.
Ufak tefek şeyleri daha sık mı unutur oldunuz? Doktorunuza kısa süreli bellek kaybınızın nedeninin ne olabileceğini sorun; demir eksikliği olabilir.
Demir eksikliği, libidonun azalmasına ve ereksiyon bozukluğuna neden olabilir. Bu sorunlardan herhangi birini yaşıyorsanız bir uzmana danışın.
- Schwartz AL, Mori M, Gao R, Nail LM, King ME. Exercise reduces daily fatigue in women with breast cancer receiving chemotherapy. Med Sci Sports Exerc. 2001;33(5):718-723.
- Lewis G, Wessely S. The epidemiology of fatigue: More questions than answers. J Epidemiol Community Health. 1992;46:92-97.
- Valdini AF, Steinhardt SI, Jaffe AS. Demographic Correlates of Fatigue in a University Family Health Centre. Fam Pract. 1987;4(2):103-107.
- Åkerstedt T, Knutsson A, Westerholm P, Theorell T, Alfredsson L, Kecklund G. Mental fatigue, work and sleep. J Psychosom Res. 2004;57(5):427-433.
- Belza B. The impact of fatigue on exercise performance. Arthritis Care Res. 1994;7(4):176-80.
- Calamaro CJ, Mason TB a, Ratcliffe SJ. Adolescents living the 24/7 lifestyle: effects of caffeine and technology on sleep duration and daytime functioning. Pediatrics. 2009;123(6):e1005-10. doi:10.1542/peds.2008-3641.
- Prat G, Adan A, Pérez-Pàmies M, Sànchez-Turet M. Neurocognitive effects of alcohol hangover. Addict Behav. 2008;33(1):15-23. doi:10.1016/j.addbeh.2007.05.002.
- Dittner AJ, Wessely SC, Brown RG. The assessment of fatigue: a practical guide for clinicians and researchers. J Psychosom Res. 2004;56(2):157-70.
- Ridsdale L, Evans a, Jerrett W, Mandalia S, Osler K, Vora H. Patients with fatigue in general practice: a prospective study. BMJ. 1993;307(6896):103-6.
- Wood MM, Elwood PC. Symptoms of iron deficiency anaemia: A community survey. Br J Prev Soc Med. 1966;20:117-121.
- Smith DL. Anemia in the elderly. Am Fam Physician. 2000;62(7):1565-72.
- Nijrolder I, van der Windt D, de Vries H, van der Horst H. Diagnoses during follow-up of patients presenting with fatigue in primary care. CMAJ. 2009;181(10):683-7. doi:10.1503/cmaj.090647.
- Targum SD, Fava M. Fatigue as a Residual Symptom of Depression. Innov Clin Neurosci. 2011;8(10):40-43.
- McDonnell SM, Preston BL, Jewell SA, et al. A survey of 2,851 patients with hemochromatosis: symptoms and response to treatment. Am J Med. 1999;106(6):619-24.
- Schümann K, Elsenhans B, Mäurer a. Iron supplementation. J Trace Elem Med Biol. 1998;12(3):129-40. doi:10.1016/S0946-672X(98)80001-1.
- Auerbach M, Adamson J. How we diagnose and treat iron deficiency anemia Am J Hematol. 2016 Jan;91(1):31 -8 Koduru P, Abraham BP. The role of ferric carboxymaltose in the treatment of iron deficiency anemia in patients with gastrointestinal disease. Therap Adv Gastroenterol. 2016 Jan;9(1):76-85